آموزش کارکنان و تکنسينها، امري يکباره نيست بلکه يک فرايند مستمر است. توانايي استفاده صحيح و مناسب، بهره گيري مؤثر از تمامي قابليتهاي تجهيزات و وسايل پزشکي، اجتناب از سوءاستفاده و خطرات آنها، رعايت اصول نگهداري روزمره جهت افزايش عمر مفيد تجهيزات و تهيه گزارشهاي مربوطه، منوط به آموزش کامل و صحيح کاربران و نيز پاسخگويي مداوم به شبهات و سؤالات آنها است. در ضمن اين آموزشها موجب افزايش عملکرد واحدهاي مرکز درماني هنگام جذب کارکنان جديد مي شود.

آموزش کاربران از طريق زير صورت ميگيرد:
 آموزش کاربران در هنگام ورود از طريق همکاران يا تکنسينها
آموزش کاربران در هنگام ورود دستگاه جديد از طريق شرکت
آموزشهاي تصويري و نوشتاري از طريق دستورالعملهاي سرويس و نگهداري
حضور در کلاسهاي آموزشي مستمر براي تجهيزات حياتي
سنجش سطح دانش و مهارت از طريق بازرسيها جهت نيازسنجيهاي آموزشي

آموزش تکنسينها از روشهاي زير صورت ميگيرد:
مطالعه فردي
آموزش يک به يک
حضور در کلاسهاي آموزشي پرستاران
اختصاص کلاس آموزشي به يک فرد باتجربه
اختصاص کلاس آموزشي به شرکت توليدکننده
با توجه به طرح موضوعات مهمي مانند حاکميت باليني و اعتباربخشي، توجه ويژه و اصولي به بحث آموزش تجهيزات پزشکي در بيمارستان ميتواند به ميزان قابلتوجهي وضعيت ايمني بيمار را ارتقاء بخشد.

تلگرام چت با کارشناسان تجهيزات پزشکي:
کمالي: آموزش فني کاربران براي استفاده صحيح و ايمن از دستگاهها به نظرم به ۳ قسمت تقسيم ميشود. قسمت اول به دستگاههاي تازه خريداريشده يا در اولويت انتخاب و خريد است. در خصوص اين تجهيزات، نحوه استفاده صحيح از دستگاه و کاربري آن به همراه نکات ايمني استفاده از دستگاه توسط نماينده شرکت در هنگام نصب ارائه ميشود به اين صورت که ميبايست تمامي کارکنان دستگاه در بخش براي آموزش حضورداشته باشند و در صورت عدم امکان حضور تمامي کارکنان جلسه آموزش به دو يا سه جلسه موکول شود. همچنين براي جلوگيري از مشکلات احتمالي ليست اسامي کاربران آموزشديده نوشته شده و از آنها رسيد گرفته شود و مستند شود.
در خصوص اين مورد که آيا شرکت وظيفهي آموزش را بر عهده دارد يا نه؟ صفحه ۱۵ ضوابط خدمات پس از فروش اين را نشان ميدهد.

قسمت دوم آموزش در خصوص تجهيزات تخصصي موجود در بيمارستان است. براي مثال دستگاه نوار مغز تازه خريدارينشده که  کاربر آن جديدالورود است طبق فرم نيازسنجي پرشده توسط کاربر، مسئول تجهيزات پزشکي با هماهنگي سوپروايزر آموزشي پس از تأمين اعتبار مالي با شرکت مورد نظر هماهنگيهاي لازم را جهت آموزش کاربر صورت ميدهد و بعد از آموزش رسيدي از کاربر آموزشديده جهت مستندسازي گرفته ميشود.

قسمت سوم آموزش در خصوص تجهيزات عمومي موجود در بيمارستان است. به فرض مثال الکتروشوک، ونتيلاتور، پمپ هاي تزريق، مانيتورينگ، ست هاي تشخيصي مثل لارنگوسگوپ، اتوسکوپ، افتالموسکوپ، گازهاي طبي، فلومتر مانومتر، پالس اکسي متر، الکتروکارديوگراف الکتروکوتر، ساکشن دستگاه هايي هستند که عموم پرستاران و بهياران و کمک بهيارها کاربران آن هستند.
براي اين دسته از تجهيزات ميبايست ترجيحا کارکنان تجهيزات پزشکي و يا نماينده شرکت مربوطه، آموزشي در خصوص اصل نگهداري پايه، نکات ايمني استفاده از دستگاهها و نکات کلي هردستگاه جدا از برند را به صورت مستمر و مداوم مطابق تقويم آموزشي به کاربران به صورت کلاسهاي آموزشي ارائه دهد.
تقويم آموزشي به صورت ۶ ماهه يا ساليانه با هماهنگي سوپروايزر آموزشي تنظيم و به بخشها ابلاغ و جند روز قبل از شروع هر کلاس اطلاعرساني مي شود.
جهت افزايش عملکرد آموزش و تثبيت مطالب و جهت مستندسازي اين سنجه، آزمونهاي تکبرگ و مختصر با سؤالات مفيد به صورت pre test, post test طراحي ميکنيم. قبل و بعد از کلاس در اختيار کاربران قرار ميدهيم و با بارمبندي کيفيت کلاس را ارزيابي ميکنيم.
مهندسان پزشکي و تکنسينهاي تجهيزات پزشکي مسئول آموزش مناسب يا بازآموزي نحوه کاربري تجهيزات هستند. کاربران ميبايست تنظيمات دستگاه را قبل از استفاده براي بيمار بررسي کنند و همچنين اجراي نگهداشت پايه را بايد به کاربر آموزش دهند.

عملکرد و ايمني
بررسي صحت عملکرد و دقت پارامترهاي خروجي در تشخيص و عمليات درماني کادر پزشکي، نقش تعيينکنندهاي دارد که براي اطمينان از عملکرد صحيح تجهيزات و کاليبره نمودن آنها ميبايست آزمونهايي به شکل دورهاي با استفاده از ابزارهاي ويژه کاليبراسيون بر روي دستگاه انجام پذيرفته و خطاهاي موجود تصحيح شود.
مبحث ايمني را شايد بتوان مهمترين مقوله عام در مهندسي پزشکي دانست. اين امر به لحاظ شرايط ويژه استفاده از وسيله پزشکي (توأم با سطوح بالاي خطر جسمي و مسائل رواني) است. ايمني داراي جنبه هاي گوناگون (الکتريکي، مکانيکي و …) است. مباحث مهمي چون قابليت اطمينان و آناليز خطر در ارتباط با ايمني مطرح ميشوند. در نظامهاي نوين استانداردسازي و کنترل قانوني، ارائه يک آناليز خطر مناسب براي وسيله موردنظر، جزئي جداييناپذير از اثبات ايمني آن است. بعلاوه عملکردهاي اساسي يک دستگاه پزشکي که براي بيمار نقش حياتي دارند نيز جزء ايمني محسوب ميشود. چراکه در برخي وسايل پزشکي، عمل نکردن مناسب دستگاه در هدف موردنظر، بيمار را در معرض خطر جاني قرار ميدهد.

عناصر دخيل در حصول اطمينان از ايمني تجهيزات پزشکي
توليدکننده: (طراحي و توسعه، توليد، بسته بندي و برچسبگذاري)
فروشنده: (تبليغ و فروش)
کاربر: (کاربرد و اسقاط)
انواع ايمني در تجهيزات پزشکي به شرح زير است:
۱-ايمني الکتريکي همانند حفاظت در برابر خطرات
ميکرو شوک، ماکرو شوک
۲-ايمني فيزيکي –مکانيکي همانند استحکام و پايداري مکانيکي تجهيزات پزشکي، مقاومت در برابر ضربه و صدمات مکانيکي، مقاومت در مقابل نفوذ و نشت مايعات و گازها
۳-ايمني امواج الکترومغناطيس همانند نبود تأثيرگذاري يا تأثيرپذيري نامطلوب امواج الکترومغناطيسي بر تجهيزات پزشکي يا ديگر تجهيزات، نبود تأثيرات مخرب تخليه بارهاي الکترواستاتيکي بر وسيله پزشکي
۴-ايمني اشعه همانند ايمني در برابر پرتوهاي يونساز و غير يونساز و ديگر طيف امواج الکترومغناطيسي، حفاظت در مقابل پرتوهاي ماوراي بنفش، اشعه ايکس، گاما، بتا
۵-ايمني شيميايي همانند حفاظت در برابر مواد شوينده، پاک کننده وضدعفوني کننده، استريل کننده
۶-ايمني عفوني همانند نبود سرايت وانتقال عفونت توسط تجهيزات پزشکي
۷-ايمني محيط همانند تأمين اميني محيط پيرامون وسايل پزشکي و محيطزيست متأثر از کارکرد وسيله پزشکي
۸-ايمني کاربري

رعايت ايمني الکتريکي در خصوص وسايل و تجهيزات پزشکي يکي از اصليترين و اساسيترين نکات لازم در بحث حفاظت بيمار، کاربرد دستگاه است (که سبب عملکرد صحيح و مطلوب دستگاه نيز ميشود)، زيرا بيشتر وسايل و تجهيزات پزشکي از قسمتهاي برقدار و عايق تشکيل شده اند که حفاظت و ايمني نکته قابل توجهي دراينباره است.

منبع:
برگرفته از  کارگاه آموزشي مرکز مطالعات تکنولوژي دانشگاه شريف. دکتر ملک زاد، مهندس کمالي)
گروه اعتباربخشي واحد مهندسي  پزشکي